Welke vergunning voor windturbine of zonnepanelen?

Zonnepanelen vrij van vergunning

• Het gebruik van zonnepanelen (en zonneboilers) is de afgelopen jaren vrij courant geworden. De Vlaamse regering speelde daar als wetgever op in, en verruimde de mogelijkheden om zulke installaties te plaatsen. Sinds 1 september 2008 is in principe dan ook geen stedenbouwkundige vergunning meer nodig voor zonnepanelen of zonneboilers op hellende daken van gebouwen, als die tenminste geïntegreerd worden in het hellende dakvlak. Hiermee bedoelt men dat de zonnepanelen ofwel bovenop de feitelijke dakbedekking en dus in dezelfde helling maar ertegen of enkele centimeters erboven worden gemonteerd, ofwel tussenin of ter vervanging ervan zijn geplaatst en dus zelf als dakbedekking dienst doen.
• Voor zonnepanelen op platte daken is ook geen vergunning nodig, dat is al zo sinds een eerder besluit uit april 2000.

Monumenten

• Toch zijn nog niet alle installaties vrij van de vergunningsplicht. Zo zullen eigenaars wel een vergunning moeten aanvragen voor beschermde monumenten, gebouwen die zijn opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed of gebouwen die gelegen zijn in beschermde dorpsgezichten of beschermde landschappen.

Verkavelingsvoorschriften

• Maar ook voor een zonne-installatie op woningen die vallen onder speciale voorschriften van verkavelingsvergunningen, bijzondere plannen van aanleg (BPA’s) of de ruimtelijke uitvoeringsplannen is nog altijd een vergunning noodzakelijk, en dat zijn heel wat woningen. 
• Wie toch een installatie wil plaatsen op de daken van gebouwen uit deze laatste categorie, kan voortaan - ongeacht de oppervlakte van de installatie - een stedenbouwkundige vergunning verkrijgen via de procedure tot afwijking van de bestaande en vigerende verkavelingsvoorschriften of de voorschriften van het plan.
• Enkel indien de verkavelingsvoorschriften een expliciet verbod bevatten op het plaatsen van zonnepanelen en zonneboilers zal de procedure tot wijziging van de geldende verkavelingsvoorschriften opgestart moeten worden.

Windturbines of windmolens

• Particulieren die in Vlaanderen een kleine windmolen willen oprichten, krijgen en kregen tot op heden nog al te vaak geen stedenbouwkundige vergunning hiervoor. Er bestaat momenteel ook nog geen specifieke reglementering voor particuliere windturbines, alleen een aantal richtlijnen, en over de toelating wordt op het lokaal niveau beslist.
• Gemeenten kunnen diverse redenen aanhalen om een aanvraag voor de bouw of plaatsing van een (kleine) windturbine af te keuren, bijvoorbeeld omdat de windmolen niet binnen de opgelegde bouwhoogte blijft of door te stellen dat deze molen in een residentiële woonwijk het residentiële uitzicht aantast, of op basis van de geformuleerde bezwaren van omwonenden.

Microwindenergie

• Vandaar dat de toekomst van microwindenergie in ons dichtbebouwde Vlaanderen misschien te vinden is in minder opvallende modellen, die bijvoorbeeld tegen een bestaande muur kunnen gemonteerd worden of die bestaan uit draaiende rotorbladen in een koker. Maar de meeste van dergelijke modellen zitten momenteel nog in een experimentele fase en zijn nog niet geoptimaliseerd voor een maximaal rendement.
• Nochtans kunnen kleine windturbines, mits voldoende architecturale en stedenbouwkundige creativiteit, een bijdrage leveren aan de belevingswaarde van ons bebouwde en landelijke landschap. Zeker in een maatschappij waar de zorg voor het milieu en het gebruik van groene energie hoog in de belangstelling staan, kunnen windturbines, net zoals zonnepanelen en andere groene energievoorzieningen, een vanzelfsprekend deel worden van onze leefomgeving.

Nieuwe omzendbrief

Voor de grootschalige windturbines werd al in 2006 een ruimtelijk afwegingskader uitgewerkt in een omzendbrief. Maar ook de middelgrote en de kleine windturbines kunnen hun bijdrage leveren aan de (groene) energieproductie en voor deze turbines was er tot voor kort niets voorzien.

Op 30 april 2009 keurde de Vlaamse regering echter een nieuwe omzendbrief goed voor de interpretatie van bouwvergunningsaanvragen voor kleine en middelgrote windmolens. In deze omzendbrief wordt voor de lokale besturen (gemeenten en provincies) een beoordelingskader uitgewerkt voor de inplanting van kleine en middelgrote windturbines. In het verleden strandden immers heel wat bouwvergunningsaanvragen voor particuliere windturbines. Deze omzendbrief geeft vanaf nu duidelijk aan hoe de gemeenten dergelijke aanvragen zo objectief mogelijk kunnen beoordelen naar de ruimtelijke invloed, de geluidshinder, de veiligheid en de visuele hinder door slagschaduw.

• Ruimtelijke integratie: Kleine windturbines hebben door hun schaal een veel beperktere impact op hun omgeving, waardoor ze dan ook in sommige gevallen in de directe leefomgeving (wonen, werken en recreatie) kunnen worden geplaatst. De impact op de onmiddellijke omgeving is echter ook afhankelijk van de vorm en het type van turbine.
• Geluid: De geproduceerde geluidssterkte vormt een belangrijk aspect tot appreciatie van de windturbine bij de omwonenden en/of gebruikers van het gebouw. Daartoe zal de aanvrager bij de vergunningsaanvraag een gecertificeerd attest toevoegen dat het brongeluid aangeeft bij 5m/s. De aanvrager kan een dergelijk attest bekomen van de leverancier van de windturbine.
• Veiligheid: Om onveilige en risicovolle situaties te voorkomen worden ook vrij hoge kwaliteits- en veiligheidseisen gesteld aan kleine windturbines, aangezien deze veelal worden geplaatst op of naast gebouwen. De kleine windturbines moeten voldoen aan de norm IEC 61400-2 (voor wat betreft de horizontale-as-turbines) en men moet een certificatieattest van een geaccrediteerde instelling kunnen voorleggen. Voor verticale-as-windturbines is er nog geen specifieke Europese norm vastgelegd, maar zij moeten voldoen aan de algemene veiligheidsnormen voor bouwconstructies en moeten gebouwd worden volgens de normen van een goede uitvoeringspraktijk.
• Slagschaduw: Draaiende wieken van windturbines kunnen hinder veroorzaken door lichtreflecties en slagschaduw, zowel voor omwonenden als mensen die in de omgeving werken.

Stedenbouwkundige vergunning

Vanuit stedenbouwkundig oogpunt is het plaatsen van één of meerdere kleine windturbines altijd vergunningsplichtig. Bij het beoordelen van vergunningsaanvragen of het ontwikkelen van een beleidsvisie inzake de lokale ruimtelijke ontwikkeling moet rekening worden gehouden met verschillende beoordelingscriteria. Daarbij moet gelet worden op de bestaande situatie en op de toekomstige ontwikkelingen (bijvoorbeeld wanneer een naastliggend perceel nog kan bebouwd worden).

• Vanuit planologisch oogpunt zal de oprichting van een kleine windturbine in samenhang worden bekeken met een gebouw of een voorziening waarbij ze wordt aangevraagd. Een kleine windturbine die bijvoorbeeld geplaatst wordt in een tuin van een vergund gebouw en die als een ‘ondergeschikte aanhorigheid’ kan beschouwd worden is dus mogelijk indien de planologische vastgelegde voorschriften, afwijkings- of decretale bepalingen dit niet verbieden.
• Het plaatsen van een kleine windturbine aan een vergund gebouw dat zonevreemd is, kan enkel goedgekeurd worden als de windturbine bevestigd is aan het betreffende gebouw. Vrijstaande windturbines, ondergeschikt aanhorig aan een zonevreemd, vergund gebouw, kunnen niet toegelaten worden, tenzij de planologisch vastgelegde voorschriften, afwijkings- of decretale bepalingen gekoppeld aan de bestemming (waarop het zonevreemd gebouw gesitueerd is) dit uitdrukkelijk toelaten.

Negatieve impact op omgeving

Het beoordelingskader dat in de omzendbrief wordt aangereikt is enkel richtinggevend, dus kunnen de lokale overheden dit kader zelf nog verder kunnen aanvullen met eigen en verfijnde criteria.

• Sowieso zal er heel erg omzichtig moeten worden omgegaan met de plaatsing van windturbines in uitgesproken woonomgevingen.
• De negatieve effecten en de impact van een vaak snel draaiend object in de woonomgeving zijn groot. Principieel is de plaatsing van windturbines binnen uitgesproken woonomgevingen dan ook vaak ongewenst.
• In de eerder landelijke gebieden wordt er een eerder terughoudend beleid gevoerd met betrekking tot kleine windturbines, en dit omwille van hun visuele impact op het landschap en de open ruimte, en de mogelijke verstoring van de fauna.

Meer weten? Lees ook Vergunning voor zonne- en windenergie?