Wonen op 18 m² grond

Architect Nathalie Cruysweegs kreeg de opdracht een flexibele opbrengstwoning te ontwerpen in een Gentse woonstraat. Om de woning op te laten vallen in het monotone straatbeeld ging ze aan de slag met verticale houten latjes.


Dit nieuwbouw rijhuis in Gent dient voor de bouwheer als opbrengstwoning. Hoofdbedoeling was dan ook om het pand zo in te richten dat verschillende types huurders zich er thuis in kunnen voelen. De leefruimte van het gebouw kwam daardoor op de eerste verdieping te liggen. Op die manier wordt het mogelijk om zowel de benedenverdieping als de tweede verdieping als slaapkamer in te richten, zodat ook twee vrienden het huis kunnen delen. Daarom ook werden er - ondanks de beperkte oppervlakte - twee toiletten geïnstalleerd.
Op de plaats van deze nieuwbouw rijwoning stonden in vroegere tijden openbare toiletten. De bouwheer had daar graag een verwijzing naar gezien, bijvoorbeeld door het gebruik van blauwe hardsteen op de voorgevel. Anderzijds mocht de prijs niet te hoog oplopen. De verwijzing naar de toiletten liet de architecte vallen, maar om van het huis toch een eyecatcher te maken in een straat vol gelijkaardige beluikhuisjes, ging de architecte aan de slag met de gevelinhoud. De benedenverdieping werd bekleed met een gevelsteen, daarboven kreeg het huis een jasje van verticale houten latjes. Die zijn telkens op 3 cm van elkaar bevestigd, zodat de zon op de gevel een schaduwspel creëert. "De stad Gent laat normaal geen houten gevelbekleding toe, uit vrees dat het te snel verweert," verduidelijkt de architecte. "Wij kregen toch hun fiat, omdat we alleen de duurzame en sterke houtsoort paddock hebben gebruikt."

Oppervlakte optimaal benut

Het huis is gebouwd op slechts 18 m² grond. De uitdaging was om die kleine oppervlakte zo optimaal mogelijk te gebruiken. De architecte vroeg en verkreeg daarom toestemming bij Stedenbouw om op de verdieping uit te breiden tot op 1,90 meter van de achterste lijn. Dat creëerde de mogelijkheid om de trap helemaal achteraan het gebouw te plaatsen, zodat geen bewoonbare ruimte verloren ging. De ruimte tot op drie meter van de achterste lijn kon hierdoor immers volledig benut worden als leefruimte. Op de gelijkvloerse verdieping is het huis volledig ontsloten door de aangrenzende huizen. Een verticaal raam aan de trap op de eerste verdieping zorgt ervoor dat er toch nog natuurlijk licht binnenvalt in de traphal. "Om dat licht niet af te blokken, hebben we zelf een eenvoudige trap ontworpen met losse leggers," vertelt de architecte.

Geveluitbouw

Ook om ruimte te winnen, zijn geen zijgevels opgetrokken. De architecte maakte gewoon gebruik van de gemene muren van de buurwoningen. Dat is zelfs tot in het interieur doorgetrokken.
Natuurlijk licht naar binnen krijgen vormt vaker een probleem in de smalle straten van een stad. Om hier een mouw aan te passen, werden in de voorgevel twee uitbouwen ingewerkt. Die hebben een dubbel doel, legt de architecte uit. "Enerzijds lokken ze door hun oriëntatie natuurlijk licht in de leefruimte. Anderzijds kunnen ze binnen gebruikt worden als zitbank, dankzij een stalen constructie die in de gevel werd verwerkt."

Rudimentaire materialen

Creatieve oplossingen maken dat het budget beperkt bleef, zonder te besparen op de woonkwaliteit. De bouw van de gehele woning kostte in totaal slechts 53.375 euro. Het gebruik van de gemene muren scheelt al een flinke slok op de borrel. Voor de overige muren werd, in functie van het budget, hoofdzakelijk gewerkt met snelbouwstenen. De prijs voor alle ruwbouwwerken bleef hierdoor beperkt tot zo'n 18.000 euro. De werken aan het dak waren goed voor nog eens bijna 10.800 euro. De derdegrootste kostenpost was het binnenschrijnwerk. Dat leverde de bouwheer een factuur op van bijna 9.000 euro.
In de hele woning heeft de architecte er naar gestreefd zo weinig mogelijk verschillende materialen te gebruiken. "De achtergevel werd deels bekleed met dezelfde leien als het dak, zodat we een betere prijs konden afdwingen."
Binnenin is de woning vooral uit rudimentaire materialen opgetrokken. Als vloerbekleding ging de keuze naar gewone OSB-platen, die bevestigd zijn op de houten roostering. Dit werd op zo'n manier geconstrueerd dat de eigenaar later eventueel een meer luxueuze vloerbekleding kan laten aanbrengen. Ook beneden in de hall ging men voor eenvoud met simpele en goedkope betonklinkers. De keuze om zelf een trap te ontwerpen, kwam eveneens ten goede aan het beperkt houden van het bouwbudget.

Energievoorzieningen

De wens van de bouwheer was aanvankelijk om een ecologische woning op te trekken, maar dat plan sneuvelde onmiddellijk op de tekentafel om budgettaire redenen. Nieuwe streefdoel werd dan om zo energiezuinig mogelijk te werk te gaan. De voor- en achtergevel zijn bekleed met 8 cm isolatie. Onder het dak is 15 cm isolatie voorzien. Ook de vloer op de benedenverdieping is geïsoleerd. De twee zijgevels zijn de gemene wanden, dus kon hier geen isolatie worden voorzien. "We zouden daardoor aan ruimte hebben moeten inboeten, plus het budget zou er onder geleden hebben," aldus de architecte. "In principe gaat sowieso maar weinig energie verloren omdat het huis ingesloten zit tussen twee verwarmde ruimtes. Naar geluid toe is er niet veel hinder, omdat de gemene muren met 20 cm vrij dik zijn."
Het hele huis wordt verwarmd op gas, met één radiator per ruimte. Ook omwille van budgetredenen, is gekozen voor een systeem van natuurlijke ventilatie. In de ramen zijn roosters verwerkt die weinig zichtbaar zijn. De vochtige lucht van de natte cellen van het huis - een toilet en douche op de gelijkvloerse en een tweede toilet op de bovenverdieping - wordt via buizen afgeleid naar de straatkant. Daar mondt de buis gewoon uit achter de houten bekleding, zodat hierin geen rooster moest worden geplaatst. Voor alle raampartijen werd telkens gekozen voor hoogrendementsbeglazing. De raamprofielen zijn volledig in hout uitgevoerd.

Ontwerp: Nathalie Cruysweegs
Bron: Belgisch Budget Bouwboek 2009