Aanbevolen partners

Renson - Ventilatie, zonwering
zehnder logo
Logo Bosch
Ventileren

Meten en sturen: betere luchtkwaliteit en minder energieverbruik

Een ventilatiesysteem wordt vaak bestuurd met behulp van eenvoudige schakelaars zoals de 3-standenschakelaar bij een C- of een D-systeem. Ook een handmatige, mechanische bediening bij de luchttoevoerklep aan het raam in een C-systeem wordt nog vaak toegepast. Met sensoren en met uitgebreid besturingsgemak functioneert een ventilatiesysteem in een woning beter. Betere luchtkwaliteit en minder energieverbruik zijn toch echt wel interessante voordelen van meten en sturen.

Besturen

Standenschakelaars

De besturing van een ventilatiesysteem kan met een 3- of 4-standenschakelaar. De 3-standenschakelaar wordt bij een D-systeem soms uitgebreid met een ledje, dat aangeeft dat de filters toe zijn aan vervanging. Bij een 4-standenschakelaar kun je de 3 klassieke standen: laag, midden en hoog uitbreiden met een vierde mogelijkheid, automatisch. In dat geval bepaalt de besturing van het ventilatiesysteem wat de beste keuze is.

De standenschakelaars worden niet altijd op dezelfde manier aan het toestel aangesloten. Een 3-draadse aansluiting zal je vaak tegenkomen. Je zult ook een aansluiting met een RJ11-bekabeling (in de volksmond een telefoonkabel) tegenkomen. Goed navragen wat je precies nodig hebt, is dus de boodschap.

Displays

Vaak kan een ventilatiesysteem ook voorzien worden van een uitgebreide sturing waarmee de instellingen van het toestel aangepast kunnen worden. Je kunt bij een aantal merken op die manier de inschakel- en uitschakeltemperaturen voor de bypass regelen. Vaak kan je ook de onbalans instellen bij het gebruik van een open haard of een dampkap. Toestellen die voorzien zijn van een voor- of naverwarming kunnen via het menu op de display ook afgestemd worden aan je eigen comfortwensen. Uiteraard kan er bij de meeste displays ingesteld worden wat de debieten moeten zijn. De standaard ingestelde debieten kunnen zo bij elke stand ingesteld worden op de gewenste waarden. Merk op dat sommige instellingen enkel bedoeld zijn voor de installateur. Zonder kennis van de werking van het toestel kan je immers een instelling opgeven die kan leiden tot beschadiging van het toestel.
 
Displays hebben naast de instellingen van de toestellen ook vaak een bijkomend voordeel. Er kan vaak met een display een weekprogramma ingesteld worden. Je kunt kiezen uit enkele standaard voor gedefinieerde weekprogramma’s, maar je kan ook je eigen programma maken. Opstaan met een hoger debiet en vertrekken naar het werk met een gerust hart dat het debiet naar de laagste stand gaat zodra de deur dicht gaat. Op zaterdag en zondag een ander tijdstip, maar dan wel de ganse dag de middenstand? Geen probleem voor de weekprogramma’s.

Displays hebben soms ook de mogelijkheid om een vakantieprogramma te hanteren. Dit wil zeggen dat de ventilatie dan op laagste stand gaat werken gedurende de afwezigheid van de bewoners.
 
Displays worden meestal aangesloten met kabels met meerdere draden. Welk soort kabel je moet voorzien? Vraag het na bij je leverancier.

Kostprijs

Een display voor de besturing van een ventilatiesysteem maakt dit systeem al snel 150 tot 300 euro duurder. Als je niet van plan bent om je erg veel van je ventilatiesysteem aan te trekken (wat overigens geen schande is), dan is de extra investering voor een display of een 4-standenschakelaar interessant, omdat je zo gerust kan zijn dat je een betere luchtkwaliteit zal hebben.

Meten

De automatische werking van een ventilatietoestel (denk aan de 4de stand van een 4-standenschakelaar) kan enkel goed functioneren door gebruik te maken van sensoren. Sensoren gebruik je om het ventilatiesysteem af te stemmen op de vraag tot ventilatie. Dit noemen we vraaggestuurde ventilatie.

De sensoren die in woningen gebruikt worden zijn op te delen in 3 groepen:
  • Bewegingssensoren
  • Vochtsensoren 
  • CO2-sensoren.

Bewegingssensoren

Met behulp van bewegingssensoren kan het ventilatiesysteem weten dat er iemand aanwezig is in de woning. Bewegingssensoren worden meestal toegepast op toiletten, maar ook in een woonkamer kunnen ze zinvol toegepast worden.

Vochtsensoren

Vochtsensoren meten het vochtniveau in de woning. Het is daarbij belangrijk te weten dat er steeds de relatieve vochtigheid in procent gemeten wordt. 100% luchtvochtigheid wil zeggen dat de waterdamp in de lucht neerslaat. In de buitenlucht kennen we dit als mist of regen. In de woning is dit uiteraard niet gewenst. 0% relatieve vochtigheid wil zeggen dat er geen waterdamp in de lucht aanwezig is. Deze situatie komt in praktijk niet voor, maar het kan wel erg droog worden. De hoeveelheid waterdamp die in lucht kan zitten is afhankelijk van de temperatuur. Hoe lager de temperatuur hoe minder waterdamp in de lucht kan zitten. 
Een vochtsensor meet het vochtniveau en het ventilatiesysteem tracht het vochtniveau in de woning op ongeveer 50% te houden. Dit is het aangenaamste (en gezondste) vochtniveau bij normale binnentemperaturen.

Vochtsensoren gebruiken om te ventileren is doorgaans een goede keuze. Het vochtniveau in de woning wordt immers voor het grootste deel door de bewoners veroorzaakt (koken, douchen, wassen, ..). 

Gewoonlijk zal een ventilatiesysteem meer binnenlucht afvoeren (en toevoeren) als het binnen te vochtig is. Wanneer het tegelijk ook buiten erg vochtig is (bij regen bijvoorbeeld) heeft het niet veel zin om extra te ventileren. Er wordt immers ook meer vocht naar binnen gebracht. Merk op dat dit voor elk ventilatiesystem is. Een slimme vochtbesturing die ook rekening houdt met de luchtvochtigheid buiten is beter.

Vochtsensoren kunnen in de kamers geplaatst worden, maar ze worden vaak ook in het toestel voorzien. Bij vochtsensoren in het toestel zijn er dan nog 2 soorten mogelijk. Ofwel wordt het vochtniveau voor alle kamers gezamenlijk gemeten (in een C-systeem bijvoorbeeld), ofwel wordt het vochtniveau op elk afvoerkanaal gemeten (vraaggestuurd C-systeem). Vochtsensoren in de slaapkamers of in de woonkamer worden ook toegepast bij bijvoorbeeld D-systemen.

CO2-sensoren

Een CO2-sensor meet het aantal deeltjes CO2 in de lucht. Het aantal deeltjes CO2 druk je uit in parts per million (ppm). In de buitenlucht is 400 tot 500ppm normaal. In de woning kan het CO2-niveau snel oplopen tot meer dan 1000ppm. 1000ppm is het CO2-niveau waarvan aangenomen wordt dat de luchtkwaliteit nog net voldoende van kwaliteit is. Boven 1000ppm is de luchtkwaliteit te laag. In een niet-actief geventileerde eenpersoonsslaapkamer kan binnen een half uur het CO2-niveau al meer dan 1500ppm zijn.

Kostprijs bewegingssensor

Een bewegingssensor en een vochtsensor zijn per stuk niet zo erg duur. Als je elke kamer gaat uitrusten met deze sensoren, kan de totale investering al behoorlijk oplopen. Je moet niet verbaasd zijn als je installateur spreekt van een meerkost van 1000 euro. Voor CO2-sensoren is de investering nog groter. Met een kostprijs van ongeveer 250 tot 500 euro per sensor, zal je snel begrijpen dat een ventilatiesysteem met sensoren in elke kamer een zeer grote meerkost kan vormen.

Domotica

Veel nieuwe woningen worden met een domoticasysteem uitgerust. Het lijkt de ideale oplossing om ook het ventilatiesysteem via dit domoticasysteem te besturen. Voor ventilatiesystemen die je met een 3-standenschakelaar bedient, kan dit relatief eenvoudig door 2 of 3 uitgangen van het domoticasysteem te gebruiken voor de besturing van de ventilatie. Wanneer het ventilatiesysteem met eigen besturing of met een display werkt, is dit minder vanzelfsprekend.  

Een aantal fabrikanten volgt de evolutie naar domotica zeer goed. Er zijn extra aansluitingen op het toestel voorzien en soms is er zelfs een universeel communicatieprotocol mogelijk. De installatiehandleiding van een toestel geeft je meestal al goed aan wat er wel en wat er niet kan. Als er niets over aansluiten op een externe sturing in de handleiding te vinden valt, kan je beter niet voor dit toestel kiezen als je een integratie met domotica voor ogen hebt.

Auteur: Andy Camps, Luchtwinkel.be - Oktober 2012

Mis de laatste bouwnieuwtjes niet!

Ontvang onze wekelijkse updates vol nuttige tips over bouwen en verbouwen.

Wens je deze folder te lezen? Vul dan eenmalig je email adres in