Nadenken over bouwen

Staalbouw: 3 veelgebruikte gevelmaterialen

In een poging om een zo uniek mogelijke woning te bouwen wordt er al eens vaker gekozen voor de onconventionele gevelmaterialen. Een industriële look komt dan al snel in het vizier. In de staal- en betonbouw zijn er 3 veelgebruikte gevelmaterialen waarvan we even de voor- en nadelen willen opsommen om een beter keuze te kunnen maken.

Binnendoos met wandplaat

Dit systeem bestaat uit meerdere onderdelen.
  • Een geprofileerde plaat die wordt gevormd tot een U met twee geplooide lippen. De U wordt dan met de rug tegen de structuur vastgezet zodat dit op een open doos lijkt. 
  • In deze doos plaatst men dan isolatie
  • Een gelakte, geprofileerde plaat wordt dan haaks over de dozen geplaatst en vastgeschroefd in de lippen van de dozen zodat de afgewerkte gevel ontstaat.

De voordelen

  • Dit systeem is in theorie perfect te plaatsen zonder kraan. Het gewicht van de dozen kan relatief beperkt blijven omdat de structuur bij woningbouw niet te ver uit elkaar staat. De dozen moeten namelijk van kolom tot kolom lopen. Door het beperkte gewicht kunnen ze met twee personen geplaatst worden. Hoe hoger op een ladder hoe gevaarlijker het natuurlijk wel begint te worden. Een stelling of hoogtewerker geeft dan wat meer veiligheid.
  • Er is een grote diversiteit aan wandplaten beschikbaar. Fabrikanten hebben zowel onderling gelijkende profielen als heel afwijkende. Bovendien kunnen deze platen op maat geplooid worden om een geheel uniek profiel te ontwikkelen.
  • Door de dozen verticaal te plaatsen of tussenin gebruik te maken van een regelwerk kunnen de wandplaten horizontaal geplaatst worden. Dit behoudt het karakter van de platen, de industriële look, terwijl het gevoel van een loods wat verdwijnt. 
  • Indien geopteerd wordt om ook aan de binnenzijde de dozen op sommige plaatsen in het zicht te laten geeft deze oplossing ook binnen een zeer industrieel karakter. 
  • Een binnendoos met (goedkope) wandplaat is een ideale onderstructuur voor een houten gevel. Het resultaat is dan wel geen industriële look, maar het geheel is wind- en waterdicht en het hout valt direct in de wandplaat te schroeven.
  • Dit systeem kan ook toegepast worden op schuine daken. De binnendozen vormen dan de afgewerkte binnenzijde en de dakplaten lopen in één stuk van nok tot goot.

Nadelen

  • Met de steeds strenger wordende eisen van EPB is het moeilijk om dit systeem er nog door te krijgen. Om de wandplaat niet direct in contact te laten komen met de lippen van de binnendoos werd er vroeger gebruik gemaakt van een voorhangdeken. Een isolerend deken dat de koude brug moest onderbreken. Met de ontwikkeling van het MetaalbouwSysteem 209 DUO (SONO) van Rockwool kan er veel meer isolatie gebruikt worden. Deze isolatie vult namelijk eerst de binnendoos terwijl een stijvere toplaag over de lip komt en als afstandshouder dient.
Echter, de koudebrug blijft in dit systeem nog vrij prominent. De wandplaten worden namelijk op regelmatige plaatsen geschroefd in de binnendoos waardoor de buitenplaat een direct contact heeft met de binnenstructuur. Vele kleintjes maken één grote waardoor dit systeem vaak afgestraft wordt.

Kiezen voor dit systeem vraagt om eerst het EPB-verhaal op te starten en na te kijken wat mogelijk is.
  • Dit systeem brengt relatief veel werk met zicht mee:
    • Eerst moet men de binnendoos plaatsen 
    • Men gaat een tweede keer de hele geval na voor het plaatsen van de isolatie
    • Afhankelijk van het type isolatie moet er een derde keer gevolgd worden met het voorhangdeken
    • Vervolgens plaatst men de eigenlijke wandplaten
    • Tussen het werk door moet men er aan denken om dagopeningen, hoeken en dakranden af te werken met plooiwerk
  • Het vraagt heel wat planning om stopcontacten en schakelaars in de rug van de binnendoos te plaatsen. Tijdens de uitvoering kan men de kabels door de lippen van de binnendozen boren en trekken. Plaatselijk moet men dan de binnendozen uithalen om het binnenwerk te kunnen steken, maar dit kan niet zonder wat extra versteviging, want de dozen hebben zelf maar een dikte van 0.75mm. Door het knippen verzwakt de plaat en kan deze vanaf de opening gaan golven of in het slechtste geval doorscheuren. Voor de zekerheid wordt aangeraden om een voorzetwand in gipskarton te plaatsen waar de elektriciteit stevig in verwerkt kan worden.
  • Over de gehele gevel zijn schroeven zichtbaar. Deze kunnen wel bedekt worden met een kapje in dezelfde kleurcode als de platen of tegenwoordig zelfs gelakt voorzien worden, maar dit bepaald zeker mee het uiteindelijke uitzicht van de gevel.
  • Ter hoogte van ramen en deuren moet aan de binnenzijde steeds structuur voorzien worden. De binnendozen moeten daar namelijk op vastgezet worden. Deze structuur kan natuurlijk wel in het zicht blijven om een extra industrieel karakter te creëren.
  • Het systeem is op zich niet 100% luchtdicht. Alles is mogelijk natuurlijk, maar hier is geen standaardoplossing voor. We spreken niet over tocht, maar een blowerdoor test zal toch lucht tussen alle binnendozen door naar buiten duwen. Een comprimeerbare band tussen elke binnendoos alsook op de structuur waar deze de rug van de binnendoos opvangt lost al veel op, maar toch zijn er dan nog wat lekken. 
  • Gelakte metalen platen zijn zeer gevoelig voor blutsen en krassen. Dit geldt tijdens de plaatsing, maar natuurlijk ook voor de rest van de levenstermijn. Op punten waar veel beweging is langs de woning af kan misschien best overwogen worden om plaatselijk een andere afwerking te kiezen.

Geïsoleerde sandwichpanelen

Dit is een geïntegreerd systeem van twee metalen platen waartussen isolatie gespoten wordt en uithard. Het paneel krijgt op de lange zijkanten een mannetje-vrouwtje afwerking waardoor deze platen in elkaar passen. Deze aansluiting kan zo geprofileerd worden dat het volgende paneel over de schroef van het vorige paneel schuift, waardoor er een verborgen bevestiging ontstaat. Alle schroeven over de hele gevel verdwijnen dus uit het zicht.

De voordelen

  • Door zijn samenstelling wordt de gevel in één handeling dichtgezet. Binnenafwerking, isolatie en buitenafwerking worden direct geplaatst. Dit is een enorme tijdswinst in tegenstelling tot andere bouwmaterialen en het is direct duidelijk waarom dit in de industriebouw het meest populaire gevelmateriaal is.
  • Voor beperkte lengtes en diktes valt dit nog zonder kraan te plaatsen. Voor een woning moet er echter al voldoende isolatie gebruikt worden waardoor het gewicht al snel toeneemt. Lange panelen enkel op de koppen vastnemen kan bovendien zorgen voor spanning bij het doorbuigen wat voor beschadiging kan zorgen. Voorzichtigheid is dus geboden.
  • Omdat de twee platen een gelakte metaalplaat zijn kan dit naar eigen smaak gezet worden. De kleur kan voor 100% op maat gemaakt worden.
  • Ook sandwichpanelen zijn een ideale ondergrond om achteraf bekleed te worden met houten latten. Dit kan een interessante mengeling van gevelmaterialen met zich meebrengen. Het contrast van industrieel met hout heeft al mooie ontwerpen voortgebracht.
  • Tijdens de productie van de panelen worden in de koppelingen dichtingen mee ingewerkt waardoor de aansluitingen van de panelen onderling wind- en waterdicht zijn. Enkel boven- en onderaan moet de luchtdichtheid nog verzekerd worden, maar dit gebeurt vaak met een samendrukbaar bandje. Eenvoudig en snel.
  • Hoewel panelen met dikkere isolatie ‘zwaarder’ worden is het product op zich nog steeds een lichtgewicht. Het is dus ideaal om speciale zwevende constructies te bekleden. Het lichte gewicht zorgt er voor dat de constructie niet veel verzwaard moet worden.
  • Door hun samenstelling kunnen de panelen een relatief grote overspanning aan. Daardoor moeten ze maar een paar keer vastgeschroefd worden (0-pas, verdieping en dak) wat resulteert in zeer weinig koude bruggen. De schroef verbindt wel nog steeds de buitenste stalen plaat met de binnenstructuur, maar met slechts drie schroeven per paneel is dit verwaarloosbaar t.o.v. het binnendoos-wandplaat systeem.

Nadelen

  • Ter hoogte van ramen en deuren moet extra structuur voorzien worden zodat de sandwichpanelen netjes kunnen vastgezet worden.
  • Grote lengtes kunnen beter met een kraan geplaatst worden wat de prijs in de hoogte duwt.
  • De productie van sandwichpanelen gebeurt op een lange lijn met speciale rollen die de profilering in de stalen platen duwt. Elke fabrikant heeft enkele varianten, maar dit is nog steeds vrij beperkt t.o.v. de mogelijkheden bij wandplaten.
  • Bij ramen, deuren, hoeken en dakaansluitingen moet nog steeds gewerkt worden met plooiwerk om alles netjes af te werken. Dit plaatsen is een handigheid maar ook een kunst op zich. Dit kan zeer rank en slank, maar ook zeer opvallend, door gebruik te maken van bredere stukken of zelfs een totaal andere kleur.
  • Net zoals de wandplaten zijn sandwichpanelen gevoelig voor blutsen en krassen. Voorzichtigheid is geboden tijdens de plaatsing. Het parkeren van fietsen tegen de gevel is zeker uit den bozen en zelfs passerende wagens met opspringende steentjes kunnen tot beschadiging leiden. Ook een borstel die wat uitschiet tijdens het vegen van klinkers kan voor hartzeer zorgen. Dit kan echter al wel opgelost worden door een betonnen plint tot op zeker hoogte te plaatsen.

Sandwichbetonpanelen

Anders dan de twee vorige producten sluit sandwichbeton dichter aan bij de traditionele woningbouw. Dit zijn namelijk twee stenen schillen met isolatie tussen, met dat verschil dat deze gecombineerd zijn tot één geheel. Net zoals traditioneel metselwerk samengehouden wordt met spouwhaken, zit er bij betonpanelen wapening in de twee schillen die op regelmatige punten doorheen de isolatie met elkaar verbonden zijn. 

De voordelen

  • Betonpanelen zijn veel minder gevoelig voor schade van buitenaf. 
  • Hoeken en dagopeningen zijn direct afgewerkt. Door gebruik te maken van gladde bekisting hebben al deze vlakken hetzelfde, gladde uitzicht als de gevel. De eigenlijke hoeken zelf tussen twee betonnen vlakken worden met een vellingkant afgewerkt. Een afgeschuind hoekje.
  • Wanneer de betonpanelen geplaatst worden, worden de voegen normaal met PUR opgespoten. Na uitharding word dit weer een beetje uitgehaald. Er wordt een comprimeerbare band ingedrukt als drager waarna de voeg met een grijze kit wordt opgekit. Hierdoor is de isolerende schil volledig intact en is het geheel ook 100% luchtdicht.
  • Dagopeningen worden op maat gemaakt waardoor er perfect rabatten voorzien kunnen worden. Dit leunt dus zeer dicht aan bij traditionele woningbouw waardoor ook de details van luchtdichtheid verder aangehouden kunnen worden bij het plaatsen van het schrijnwerk.
  • Voor de ramen en deuren moet in principe geen extra structuur voorzien worden. Door de dragende eigenschap en eigen stijfheid kan het betonpaneel dit perfect opvangen.
  • Tegen een meerprijs kan er tijdens de productie rekening gehouden worden met elektriciteit. Wachtleidingen voor kabels en uitsparingen voor stopcontacten en schakelaars kunnen perfect voorzien worden zodat er achteraf geen voorzetwand meer geplaatst moet worden.

Nadelen

  • Door hun gewicht zijn de panelen uiteraard enkel te plaatsen met een zware kraan. Bovendien wegen de panelen al snel enkele ton waardoor de kraan ook op haar verste punt nog een stevige hijskracht moet opbrengen. Een voldoende zware kraan of goede planning van de werf met een lichtere kraan is zeer belangrijk.
  • Bij zwevende volumes moet de structuur voorzien worden op dit extra gewicht. Het wordt vaker gedaan en is daarom zeker niet onmogelijk, maar een ingenieur moet hier wel rekening mee houden tijdens de berekeningen. Ook de architect moet dit achteraf terugkoppelen in zijn ontwerp om zeker te zijn dat er voldoende plaats is voor de constructie. 
- De betonpanelen zijn dan wel minder gevoelig voor schade achteraf, tijdens het transport en de plaatsing is er wel kans op schade. Plotse schokken of onvoorzichtig kraanwerk kan hoeken of kanten beschadigen. Dit valt allemaal wel bij te werken met een speciale specie, maar er is een realistische kans op kleurverschil. Fabrikanten hebben vaak eigen personeel dat hier zeer bedreven in is en dit met jaren ervaring wel grotendeels kan beperken.
- Tijdens de productie worden de panelen in een gladde bekisten gefabriceerd. Daardoor is er echter één zijde die niet in contact komt met bekisting. Deze wordt wel met de hand glad afgestreken, maar is nooit even glad als de andere zijden. Aan de binnenzijde van de woning is het beton daarom altijd wat ruwer. Tegen een meerprijs kunnen deze vlakken wel gevlinderd worden, maar ook dit geeft niet het perfecte resultaat. Hierdoor is het gebruik van een voorzetwand mogelijk toch een scenario dat overwogen kan worden.

Een woordje over thermische inertie

Een woning bekleed met sandwichpanelen of binnendoos-wandplaat kan gezien worden als een stalen doos.
Wanneer men de stalen doos verwarmt en de ramen en deuren worden open gezet verdwijnt direct alle warmte. Bij het gebruik van betonpanelen zullen deze mee opwarmen en deze warmte ook vasthouden.
Bij het sluiten van de doos zullen de betonpanelen helpen om de ruimte weer op te warmen terwijl de binnendozen en sandwichpanelen weinig of niet meewerken. 
Het binnenklimaat is dus bij betonpanelen veel eenvoudiger stabiel te houden. Schommelingen in temperatuur buiten zijn dus veel eenvoudiger op te vangen waardoor het veel aangenamer wonen is.

Akoestiek

Een woning met een industriële look aan de binnenzijde heeft zijn charme, maar akoestisch zitten hier toch wel wat nadelen aan. Al dat staal zal namelijk als één grote schijf alle geluid blijven weerkaatsen.
Zonder voldoende absorberende materialen gaat dit weinig leefbaar zijn. Hier moet tijdens het ontwerp absoluut rekening mee gehouden worden. Enkele gangbare oplossingen:
  • Het gebruik van een verlaagd plafond in gipskarton met rotswol.
  • Dikke en zware gordijnen voorzien aan de ramen alsook tapijten op de vloer. 
  • Akoestische panelen tegen de muren die bekleed zijn met kunst. 
  • Binnendozen kunnen voorzien worden van een perforatie waardoor het geluid kan geabsorbeerd worden door de isolatie.
Tekst in samenwerking met Industriebouwen.be

Mis de laatste bouwnieuwtjes niet!

Ontvang onze wekelijkse updates vol nuttige tips over bouwen en verbouwen.

Wens je deze folder te lezen? Vul dan eenmalig je email adres in