Nadenken over bouwen

Een vriendendienst: een mooi gebaar, maar opgelet bij bouwwerken

In de praktijk blijken veel mensen zelf mee te werken aan de bouw of verbouwing van hun woning en daarbij wordt nogal eens een beroep gedaan op de helpende hand van ouders, kinderen, familie in het algemeen en vrienden. Niet zonder reden want hierdoor kan soms toch heel wat geld worden uitgespaard en met name onder meer omdat geen BTW dient betaald te worden op gratis geleverde werkuren.
Er is evenwel ook heel wat zwartwerk in de bouwsector en precies daarom wordt een oogje in het zeil gehouden door zowel de economische, de sociale als BTW-inspectie. De boetes verbonden aan de vaststelling van zwartwerk en sluikwerk zijn niet mals en kunnen zeer hoog oplopen, tot enkele duizenden euro’s en dit zowel voor de bouwheer als diegene die helpt.

Verklaring
Er is wel een zekere gedoogzaamheid van de inspectiediensten maar het is uiteraard beter om daar niet op te speculeren en veeleer op de hoogte te zijn van wat mag en niet mag.
Zoals bij vele reglementeringen in ons landje het geval is, kan men hier ook niet meteen een pasklaar antwoord geven op alle mogelijke situaties, al was het maar omdat men rekening dient te houden met een sociaal en fiscaal luik, en met het “statuut” van de helper, zoals zelfstandige, gepensioneerde, werkloze enz…
Het mag misschien verbazing wekken maar de diensten van de BTW zijn nogal tolerant wat “hulp van derden of familie” betreft. Iedereen mag zich gratis laten bijstaan door derden. Het is daarbij altijd verstandig om die gratis helpers een verklaring te laten tekenen dat zij effectief gratis werken. Nog beter is het een verklaring te bekomen van iemand die niet bij de werken betrokken is, bijvoorbeeld een buur, maar die kan getuigen dat de eigenaar en zijn familie of vrienden zonder professionele hulp en op onregelmatige tijdstippen werken hebben uitgevoerd. Dergelijke verklaringsmodellen zijn bij de administratie verkrijgbaar.Vanzelfsprekend ontneemt dit niet het recht aan de BTW-controleur om zelf nog eens na te gaan of er effectief sprake is van gratis hulp
Volledigheidshalve moet er op gewezen worden dat ook “relatief  kleine klusjes of werken” zoals de installatie van een nieuwe keuken, het leggen van een oprit of een terras onder die regeling vallen

De criteria
Een eerste belangrijk principe dat geldt in alle situaties - of het nu gaat om familieleden of vrienden - is dat er absoluut geen sprake mag zijn van een gezagsverhouding zoals dat bestaat in een arbeidsovereenkomst.
Moeten bijvoorbeeld vermeden worden: vaste arbeidsuren, werken op de werf met de hoofdaannemer of onderaannemer zonder aanwezigheid van de bouwheer
Hulp van familieleden tot de tweede graad, dat wil zeggen ouders, grootouders, kinderen, kleinkinderen en broers en zussen, vormt geen probleem. Soms wordt zelfs een oogje dichtgeknepen voor familie tot de 4e  graad, dit zijn oom, tante, grootoom, neven en nichten. Maar zoals gezegd is het beter daar niet op te speculeren.
Hulp van vrienden vormt altijd een probleem omdat de administratie uitgaat van het principe dat een “vriend” betaald wordt. Dit is niet zo verwonderlijk omdat het uiteraard gemakkelijk is om ook een wildvreemde die men “in het zwart” betaalt te bestempelen als een vriend, wanneer dat goed uitkomt.
Als je helper in de bouwsector zit of een stielman is, dan vormt dit een probleem zelfs al gaat het over een familielid tot de 2e graad, want in dat geval wordt altijd BTW aangerekend op de (zelfs gratis) gepresteerde uren.
Wanneer je helper gepensioneerd is dan dient nog een bijkomend onderscheid gemaakt tussen gewoon gepensioneerde en de bruggepensioneerde. Een gepensioneerde loopt geen gevaar als hij onbezoldigd helpt, maar het verdient altijd aanbeveling om bijvoorbeeld de rijksdienst der pensioenen vooraf te verwittigen dat men een onbezoldigde vriendendienst zal leveren. Ook een bruggepensioneerde mag gratis hulp bieden op voorwaarde dat die hulp geen betrekking heeft op de zelfstandige activiteit van diegene aan wie hulp wordt verleend.
Indien je helper werkloos is, dan is geen hulp toegelaten. Zelfs niet gratis wanneer hij minder dan 50 jaar is. Voor alle duidelijkheid: een werkloze mag zelfs voor zichzelf en dus aan zijn eigen woning geen werk uitvoeren. Wanneer de werkloze meer dan 50 jaar is en bloedverwant tot de 2e graad dan mag het wel mits hiervoor voorafgaandelijk een formulier C45A te hebben ingevuld.

Conclusie
Wanneer familieleden of vrienden - derden - hulp willen bieden bij de bouw of verbouwing van je woning hou dan rekening met voormelde principes, vraag attesten en verklaringen waar nodig. Bij twijfel is het beter voorafgaandelijk bij de bevoegde instanties, rijksdienst voor pensioenen, RVA , BTW-kantoor inlichtingen en toestemming te vragen. Dit zal niet alleen jou (onaangename) verrassingen besparen maar ook hen die je gratis willen helpen en daarvan de dupe zouden kunnen worden.

Henk De Loose
Sylvie Vandenabeele

Mis de laatste bouwnieuwtjes niet!

Ontvang onze wekelijkse updates vol nuttige tips over bouwen en verbouwen.

Wens je deze folder te lezen? Vul dan eenmalig je email adres in