Bio-ecologisch bouwen: Hoe ‘vriendelijk’ kun je (ver)bouwen?

Bouwen is onvriendelijk voor mens en milieu. Een gedurfde stelling? Kan zijn, maar met een grond van waarheid. Als we bouwen nemen we ruimte in en verbruiken we water, grondstoffen en materialen zonder ons af te vragen of dat alles niet schadelijk is. Hoe kun je, zonder in extremen te vervallen, daar iets aan doen?


Moet je je als bouwer nu schuldig voelen, omdat je een huis wilt bouwen of verbouwen en ruimte, water, energie en grondstoffen nodig hebt? Neen, zeker niet! Je eigen, persoonlijke plek creëren is iets waar elke mens van droomt. Maar je kan wel bewust omspringen met de ruimte, het water, de materialen en de energie die je nodig hebt om te bouwen.

Compact

Hoe moet je dan precies (ver)bouwen opdat je omgeving en mens zo min mogelijk schaadt? In de eerste plaats bewust kiezen om met je woning zo weinig mogelijk ruimte in te nemen. Dat idee vinden wij Belgen niet zo prettig. Want het is een feit dat de Belgische woningen groot zijn, zeker in vergelijking met de doorsnee gezinswoning in Nederland of Frankrijk. Maar hebben wij echt altijd drie slaapkamers nodig, met twee badkamers, zolder, kelder, keuken, eetkamer, woonkamer en berging? En die extra bureauruimte met aparte tv-hoek?
Bedenk dat je al die oppervlakte aan woonruimte betaalt (materialen, werkuren, inrichting) én moet verwarmen! En misschien is zo’n woning over 15 jaar veel te groot, als bijvoorbeeld de kinderen het huis uit zijn, je partner overlijdt of jullie uit mekaar gaan.
Trouwens, compact bouwen is ook aantrekkelijk: makkelijker te isoleren, goedkoper in materialen én goedkoper te verwarmen. Zo blijft er meer budget over voor andere leuke dingen, zoals reizen, hobby’s of de inrichting van je interieur.

Leven van regen

Het waterverbruik voor de aanmaak en het gebruik van de bouwmaterialen is moeilijk te beïnvloeden. Je kan wel rekening houden met het waterverbruik als je in je huis woont.
De meest simpele ‘truc’ is het gebruik van spaarkoppen op de douche en waterbesparende kranen voor bad, lavabo en spoelbak. De spaarknop voor het toilet is ook snel gemonteerd. Nog redelijk simpel – overigens sinds enkele jaren verplicht – is bij nieuwbouw een regenwaterput te plaatsen en dit regenwater te gebruiken voor klusjes als de natte poets van vloeren, de auto of stoep/terras, de spoeling van het toilet, de beregening van het gazon en de kamer- en tuinplanten en de was.
Een stapje verder ga je als je het gebruikte water – het afvalwater – zuivert voor je het water terug loost in de riolering of de gracht, bijvoorbeeld via een rietveld of een mini-waterzuiveringsstation. Bovendien moet je er ook rekening mee houden dat je regenwaterput in periodes van langere droogte snel leeg geraakt. Dus een overschakeling op leidingwater moet dan ook mogelijk zijn.

Nagroeibare materialen

Ook bij het kiezen van de bouwmaterialen kun je rekening houden met het ecologische aspect van elk materiaal. Het beste overleg je met je architect, nog voor hij aan het ontwerp van de nieuwbouw of verbouwing begonnen is. Hij kan er dan rekening mee houden in zijn ontwerp. Hout is een nagroeibaar materiaal dat veel gebruikt wordt bij bio-ecologische bouwwerken. Maar hout is minder sterk dan beton en dat heeft invloed op het ontwerp van je gebouw.
Cement, beton, staal, kunststof, … zijn allemaal materialen die een mooi architectonisch effect kunnen geven, maar die veel moeilijker nagroeibaar zijn. En ze zijn niet per se beter of goedkoper dan mens- en milieuvriendelijke alternatieven. En zulke alternatieven zijn er, ook voor de binnenafwerking van je huis. Het volstaat om via het internet te zoeken op trefwoorden als ecologische bouwmaterialen of milieuvriendelijke materialen.

Isolatie

Tot slot kun je je huis en de technieken zo concipiëren dat je woning zo weinig mogelijk energie verbruikt. Een eerste vereiste is dan wel dat je goed isoleert, luchtdicht maar dampopen. Beperk je daarbij niet tot het wettelijk opgelegde minimum (E80 sinds dit jaar, wellicht E60 vanaf 2012). Als je nu iets meer investeert in isolatie en streeft naar een lage energiewoning, dan ben je er zeker van dat je energiefactuur al in het eerste jaar na gebruik van de woning voelbaar lager ligt dan daarvoor. Bij renovatie is een extra isolatie van de buitenmuren ook aan te raden.

Energie en technieken

Eens je huis goed geïsoleerd, kun je voor energievriendelijke technieken kiezen: een verwarmingssysteem met een laag verbruik, energiezuinige verlichting, energiezuinige huishoudtoestellen, … Omdat gas en stookolie geen hernieuwbare brandstoffen zijn en de prijzen hiervan alleen maar zullen stijgen, loont het ook te moeite te informeren naar alternatieven. Zonnepanelen worden nog veel goedkoper. Windenergie is ook gratis, maar de windmolens helaas nog niet. Maar ook hier verwachten we een daling van de investeringskost de eerstvolgende jaren.
Je kan stroom en warmte ook laten opwekken door één en hetzelfde toestel, een micro-warmtekrachtkoppeling. De meeste micro-wkk’s werken op gas of stookolie, maar kunnen met die brandstof wel een veelvoud aan energie voor je woning opwekken. Verwacht ook dat micro-wkk’s op basis van biomassa (houtpellets, gas van compost) of zelfs waterstofcellen, binnen een paar jaar haalbaar zullen zijn.

Met al deze mogelijkheden in het achterhoofd moet het voor een beetje milieubewuste (ver)bouwer of verbouwer toch relatief gemakkelijk zijn op een meer milieuvriendelijkere manier te (ver)bouwen.

Lees ook onze dossiers bio-ecologisch bouwen en duurzaam bouwen

Auteur: Gretel Kerkhofs - februari 2010