Van energiebesparing naar hernieuwbare energie
Energie is broodnodig om in ons levenscomfort te voorzien: elektriciteit laat de koelkast, wasmachine, verlichting en onze plasma-tv werken, aardgas of stookolie zorgt voor aangename warmte en warm water voor bad of afwas. De grote uitdaging is echter van een zo hoog mogelijk comfort te genieten en daarbij zo min mogelijk energie te verbruiken. Dit zowel vanuit financieel als ecologisch oogpunt.
De energie die je niet verbruikt, is vanzelfsprekend de goedkoopste en meest milieuvriendelijke. Een eerste advies is dan ook te besparen op het energieverbruik waar mogelijk. En die mogelijkheden zijn heel ruim. De Heilige Drievuldigheid op het vlak van verwarmingsenergie is: isoleren waar haalbaar, het plaatsen van energiebesparende beglazing en het vervangen van oude verwarmingsketels – in bestaande woningen.
Isoleren
Inzake isolatie verdient het dak als eerste aandacht. Dit omdat het één van de grootste verliesposten van warmte is en omdat dakisolatie relatief eenvoudig te plaatsen is, ook in bestaande woningen.
De muurisolatie in nieuwbouwwoningen is er de voorbije jaren – mede onder invloed van de EPB-regelgeving – al sterk op vooruit gegaan. Maar in het bestaande woningenbestand is dit een groot pijnpunt. Tot voor de eerste energiecrisis werden de muren niet geïsoleerd. Na de energiecrisis werd isoleren verplicht, maar die verplichting werd maar al te vaak op de Belgische manier nageleefd. Het probleem kan vandaag op verschillende manieren verholpen worden. Een eerste optie is het plaatsen van isolatie tegen de bestaande gevel met daarvoor een nieuwe afwerking zoals een gevelsteen of –pleister. De Vlaamse overheid maakte afgelopen jaar het wetgevend kader om deze oplossing toe te passen flexibeler door een bijkomende geveldikte van 14 cm toe te staan voor isolatiedoeleinden. Een dergelijke regeling bestaat echter nog niet in het Waalse en Brusselse Gewest.
Een andere optie is het na-isoleren van de spouw. Dit is een snelle en eenvoudige manier van isoleren, zonder gevolgen voor de afwerking van de woning. Het na-isoleren kan met verschillende materialen: schuimen (PUR), minerale wol en korrels. Uit onderzoek van het WTCB en de Universiteit Gent blijkt dat na-isoleren efficiënt is. De warmteverliezen van de muur dalen met een factor 2 à 3, afhankelijk van de spouwbreedte en de lambdawaarde van het gekozen materiaal. Er is bijgevolg een gunstige invloed op het K- en E-peil van de woning. Ook de luchtdichtheid verbetert.
Weg met enkel glas
Een tweede aandachtspunt is enkele beglazing. Ook hier weer stelt het probleem zich bij een belangrijk deel van het bestaande woningenbestand. Ze beschikken nog altijd over enkel glas, deze beglazing heeft een Ug-waarde van 5,6 W/m²K. Daartegenover staat de beglazing van vandaag die een thermische isolatiewaarde van 1,1 W/m²K heeft. Wie kiest voor meer performante beglazing installeert zelfs al glas met waardes van 0,5 à 0,6 W/m²K, het gaat hier dan vaak om driedubbele beglazing. Dit om maar aan te tonen dat enkele beglazing sterk achterhaald is. Wie nog met dergelijke beglazing zit, zou dringend actie moeten ondernemen. De isolatiewaarde van de huidige driedubbele beglazing zal over hooguit vijf jaar de standaard zijn.
Benut warmte uit rookgassen
De Drievuldigheid wordt compleet wanneer ook de oude verwarmingsketel wordt ingeruild voor een condenserend type. Dergelijke ketels halen een rendement van meer dan 100% omdat ze ook de warmte uit de rookgassen recupereren. Ze springen dus uiterst zuinig om met de beschikbare energie. De condenserende ketels zijn bovendien een stuk compacter, geluids- en gebruiksvriendelijker dan de oude toestellen van pakweg 20 jaar geleden. Ze zijn overigens verkrijgbaar met een interne of externe boiler voor de productie van sanitair warm water. Daarmee kan ook het comfort sterk verbeterd worden.
Stroom en warmte in één beweging
Wie toch de vervanging van zijn verwarmingsketel overweegt en daarbij ver wil gaan in zijn energiebesparing kan de plaatsing van een micro-warmtekrachtkoppeling (wkk) overwegen. Zo’n toestel – dat uiterlijk sterk op een gewone condensatieketel lijkt – produceert uit één enkele energiebron elektriciteit en warm water voor verwarming en sanitair gebruik. Het toestel werkt hiervoor op een door warmte aangedreven motor. Met deze warmte wordt in de motor een cilinder in beweging gezet die een generator aandrijft. Deze generator zorgt voor de elektriciteitsproductie, die volstaat voor een belangrijk deel van het eigen elektriciteitsverbruik. De restwarmte uit de elektriciteitsproductie wordt gebruikt voor de aanmaak van warm water voor de verwarming en sanitair gebruik. Vanaf dit jaar zijn de eerste commerciële micro-wkk toepassingen beschikbaar op de Belgische markt, ze werken allemaal op aardgas. Dit maakt dat micro-wkk dus nog geen hernieuwbare energiebron is, maar in pricipe zou de warmte voor de elektriciteitsproductie ook geleverd kunnen worden uit biomassa – alle organische stoffen die voor energieopwekking worden gebruikt. Het is alleen nog wachten tot de producten met een dergelijke oplossing voor de particuliere markt komen.
Hergebruik warmte uit de lucht
Wie met mechanische ventilatie werkt of de techniek overweegt, kan zijn energieverbruik verder terugdringen door te werken met een aardwarmtewisselaar. Via deze “ondergrondse buis” wordt buitenlucht over een behoorlijke afstand traag aangezogen. Hierdoor wordt de constante temperatuur van de ondergrond – op 2,5 meter diepte bedraagt die ± 12°C – op de buitenlucht overgedragen. Koude winterlucht wordt zo al voorverwarmd en warme zomerlucht wordt afgekoeld voor de ventilatie-unit ze in de woning verspreidt.
Wanneer het ventilatiesysteem bovendien is uitgerust met een warmtewisselaar, wordt de warmte uit de afgezogen lucht ook nog eens op de verse buitenlucht overgedragen. Op die manier moet de centrale verwarming geen al te koude lucht op temperatuur brengen. Je wint dus aan comfort en bespaart energie. In de zomer zorgt een bypass in het ventilatiesysteem ervoor dat de warmte uit de afgezogen lucht niet wordt overgedragen aan de verse lucht.
De warmte uit de afgezogen ventilatielucht kan niet alleen benut worden om de verse buitenlucht op temperatuur te brengen. Ook het sanitair warm water kan je ermee verwarmen. Dat gebeurt dan met een warmtepompboiler. De energie uit de warme lucht wordt aangevuld met elektrische energie om de gevraagde temperatuur te bereiken. Door deze combinatie kan met 1 kWh elektriciteit zo’n 3,2 kWh aan thermische energie (warmte) worden geproduceerd. Sommige warmtepompboilers beschikken over een extra spiraal die wordt gevoed door een tweede energiebron – bijvoorbeeld de centrale verwarming – waardoor het elektriciteitsverbruik nog lager kan liggen. Een warmtepompboiler kan een watervoorraad van 200 tot 300 liter op temperatuur brengen.
Verlichting
Niet alleen inzake verwarming en warm waterproductie kunnen we aanzienlijk wat energie besparen. Wie doordacht omspringt met de verlichting kan het jaarverbruik aan elektriciteit ook aardig aftoppen. In passiefgebouwen wordt zelfs sterk rekening gehouden met de gebruikte verlichting, dus waarom niet in onze eigen (bestaande) woning? Europa gaf al de aanzet met de afschaffing van gloeilampen. En de moderne energiebesparende verlichting biedt heel wat mogelijkheden, bovendien scoren bepaalde van deze nieuwe lampen ook goed qua comfort en design.
LED-verlichting is veruit de meest zuinige verlichtingsoplossing, op de hielen gevolgd door de nieuwe generatie TL-verlichting – zonder conventionele voorschakelapparatuur – en vervolgens de spaarlampen. Heel wat mensen staan nog sceptisch tegenover de spaarlamp omdat die een zekere tijd nodig heeft om zijn volledige lichtsterkte te leveren. Maar er bestaan vandaag al types die de spaarlamp combineren met LED’s. Deze LED’s zorgen voor het nodige licht totdat de spaarlamp zijn volle lichtsterkte levert. Daarnaast zijn er spaarlampen met een ingebouwde lichtsensor die automatisch aanschakelen wanneer het donker wordt en ook zelf weer doven wanneer het opnieuw licht wordt.
Niet alleen de lampenkeuze bepaalt het energieverbruik. Je kan dit nog beter in de hand houden door de installatie uit te rusten met bewegingsmelders en daglichtafhankelijke sturingen. Dergelijke technieken zorgen voor een energiebesparing van 30 tot 50%.
Overweeg een energieaudit
Wie nog verder wil gaan in de energiebesparing kan zijn woning laten doorlichten. Een adviseur bekijkt dan alle gevoelige punten van de woning: van de isolatie over het glas tot de verwarmingsinstallatie en geeft aan op welke punten het nog beter kan. Uit zo’n audit kunnen dus nog andere maatregelen naar boven komen dan de punten in de Heilige Drievuldigheid. Mooi meegenomen is het feit dat 40% van de kosten voor de energieaudit fiscaal aftrekbaar is in de personenbelasting.
De wind in de rug
Alhoewel het bewustzijn over de gevolgen van broeikasgassen voor het milieu en klimaat groeit, wordt onze energievoorziening nog altijd gedomineerd door fossiele brandstoffen die broeikasgassen verbranden om energie te verwekken. Het summum inzake energiebesparing blijft hernieuwbare energie. Bij hernieuwbare energiebronnen, komen slechts kleine hoeveelheden of helemaal geen broeikasgassen vrij. Door hun aandeel in onze energiemix te verhogen, worden we minder afhankelijk van dure fossiele brandstoffen en verkleinen we onze collectieve “koolstofvoetafdruk”. Hernieuwbare energie helpt ook om luchtvervuiling terug te dringen. De Europese Unie stelt als streefdoel voor 2020 dat 20% van het totale energieverbruik van de EU verplicht uit hernieuwbare energiebronnen dient te worden opgewekt, hetgeen in onze nationale wetgeving wordt vertaald door zowel minimumstandaarden als de E-normen, als in allerhande premies en subsidies.
Het is niet voor niets dat Paleis 10 van Batibouw dit jaar tot een waar informatiecentrum van hernieuwbare energie wordt omgevormd. In Paleis 10 staat het opwekken van hernieuwbare energie – fotovoltaïsche energie en windenergie – centraal.
Zonnepanelen
Oplossingen zoals thermische of fotovoltaïsche of zonnepanelen en de warmtepomp beginnen overigens gemeengoed te worden. De installatie van dergelijke toepassingen kent bij particulieren een hoge vlucht. De onzekere energietarieven en een groeiend milieubewustzijn doen ons anders omgaan met grondstoffen en energiebronnen. Zonne- of fotovoltaïsche energie biedt de meest groene en fiscaal/financieel haalbare oplossing. Je betaalt minder of helemaal niets meer aan je stroomleverancier, het comfortniveau in je woning blijft op hetzelfde niveau en je werkt mee aan een leefbaardere wereld voor jezelf en voor je kinderen. Het succes van de fotovoltaïsche systemen blijkt ook uit het feit dat de verschillende overheden de tegemoetkomingen voor fotovoltaïsche panelen stopzetten of terugschroeven. Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest schaffen de tussenkomst in een PV-systeem af, Vlaanderen vermindert de waarde van de groenstroomcertificaten tot 350 euro per 1000 kWh geproduceerde elektriciteit. De Vlaamse overheid heeft wel een overgangsmaatregel goedgekeurd die toelaat dat particulieren die hun installatie in 2009 bestelden, maar niet geplaatst kregen omwille van het materiaaltekort. Voorwaarde om binnen de overgangsmaatregel te vallen is dat de installatie in 2009 al deels werd geplaatst en gekeurd. Voor 1 maart 2010 moet wel een tweede keuring worden uitgevoerd en het vermogen van de installatie mag niet vergroot zijn ten opzichte van de eerste keuring.
Ook minder gekende technieken maken stilaan opgang. Windenergie wordt niet langer exclusief geleverd door de grote turbines op industrieterreinen of in de Noordzee. Afgelopen jaar zetten ook de eerste particulieren de stap naar een eigen privé windmolen. Windenergie is bij uitstek een duurzame energiebron. Wind is onuitputtelijk en bij de productie van energie uit wind komen geen afvalstoffen noch schadelijke gassen vrij. Een particuliere windmolen is echter niet altijd vanzelfsprekend. De locatie die je voor ogen hebt, moet voldoende wind kunnen vangen, bovendien leveren niet alle gemeentes de nodige stedenbouwkundige vergunning af. De investering in een eigen windmolen blijft hoog, waardoor de terugverdientijd lang is, ook al levert de overheid groenestroomcertificaten af voor windenergie (waarde 108 euro per 1000 kWh geproduceerde elektriciteit).
Biomassa
Beloftevoller lijken de mogelijkheden van biomassa. Deze vlag dekt een brede lading, van gassen uit mest over maïs, hennep en vlas tot houtpellets. Het zijn vooral die houtpellets die op particulier niveau heel wat mogelijkheden bieden. Naast pelletkachels bestaan er ook pelletketels die met behulp van de kleine houtkorreltjes warmte en warm water produceren. Zelfs met kachels kan al een deel van het nodige warm water voor verwarming en sanitair warm water worden aangemaakt. Deze zogenaamde boiler- of cv-haarden benutten een deel van hun warmte voor de verwarming van het water. Op die manier kan de haard al een deel van het water voorverwarmen en zorgt de centrale verwarming nog voor de nodige bijverwarming. Zo koppel je dus de gezelligheid van het vuur aan het nuttige.