Zin en onzin van het passiefhuis
Brussel beschouwt de passieve woning als het huis van de toekomst. De politici denken er over het passiefhuisconcept verplicht te maken. In Brussel vanaf 2015, in Wallonië vanaf 2017. Architect Flip Blockx heeft hier zo zijn bedenkingen bij.
Energieverbruik
Het is ondertussen tot de politiek doorgedrongen dat we, om de opwarming van de aarde te kunnen stoppen, alle registers moeten opentrekken. Onze gebouwen - die zowat 35% van het totale energiegebruik van België voor hun rekening nemen - kunnen veel energiezuiniger werken. Het is dan ook logisch dat het beleid hier al belangrijke stappen voor genomen heeft en de regels voor de toekomst gaat verstrengen. Gedreven door het opbod en - durf ik zeggen – populisme, lopen de beleidsmakers momenteel hoog op met het passiefhuis. In Brussel verplicht vanaf 2015 en in Wallonië vanaf 2017. Als architect heb ik daar wel enkele kanttekeningen bij.
Passiefhuisplatform
Begrijp mij niet verkeerd, ik ben een grote fan van het passiefbouwen. Ik kijk elk jaar weer uit naar het symposium van het Passiefhuisplatform en heb al meerdere van hun cursussen gevolgd. De bouwers die op dit moment overwegen om een passiefwoning op te richten zijn ook zeer gemotiveerd en gaan veel verder dan enkel de eisen voor certificatie. Zo komen ze tot zéér energiezuinige woningen. Maar als we passief bouwen zomaar aan iedereen gaan opleggen, komen we niet automatisch tot optimale oplossingen. Net voldoen aan de regels is voor velen al voldoende.
Passiefhuis?
De angel zit’m in de definitie. Een passiefwoning is een woning die maximum 15 kWh/m²/jaar voor verwarming nodig heeft. Zeer luchtdicht is en maximum 5% van het jaar warmer is dan 25°C. Wanneer er aan deze 3 punten voldaan is spreken we van een passieve woning.
Verwarming is veruit de grootste verbruiker in een woning en logischerwijze de plaats waar we als eerste ingrijpen. Het is wel niet de enige verbruiker. Warm water wordt, relatief, een almaar belangrijkere energievreter als we meer en meer isoleren. Het elektrisch verbruik kan ook sterk gereduceerd worden. Beide worden niet in rekening gebracht bij de certificatie van een passiefhuis. In de PHPP-software kan je nog wel je totaal primair energieverbruik berekenen maar dit heeft geen invloed op certificatie. Vroeger (ik weet wel niet of dit ooit in Vlaanderen van toepassing is geweest) moest een passiefwoning minder dan 120 kWh/m²/jaar primair verbruiken. Dat is meer dan mijn huidige woning en die is nog lang niet passief.
Primaire energie
Het primair energieverbruik is de totale energie die je verbruikt, gecorrigeerd met een factor voor de verliezen om de energie tot in je woning te brengen. Enkel voor elektriciteit wordt deze in rekening gebracht en bedraagt die 2.5. Om 1 kWh elektriciteit tot aan je woning te brengen, is er 2.5 kWh verbruikt. Nu weet je meteen waarom elektriciteit ongeveer 2,5 maal duurder is. Als je je elektriciteitsverbruik met 2.5 vermenigvuldigt, merk je ook dat de impact van dat elektriciteitsverbruik op je totale energieverbruik sterk verandert.
Verwarming
15 kWh/m²/jaar verwarmingsbehoefte is erg weinig en toe te juichen. Maar deze norm houdt geen rekening met hoe deze warmte wordt opgewekt. Als we dit met een goedkoop elektrisch vuurtje doen, verbruik je nog steeds 37 kWh/m²/jaar primaire energie terwijl een woning met een verwarmingsbehoefte van 30 kWh/m²/jaar traditioneel verwarmd, slechts 30 kWh/m²/jaar primaire energie verbruikt. Geothermisch gekoppelde installaties (warmtepomp, …) kunnen zelfs nog lager. Een passiefhuis met een geothermische installatie combineert natuurlijk beide troeven!
De zon en het perceel
Belangrijk om een passiefhuis te laten functioneren, is gebruik maken van de zon. We gaan ramen zo richten dat we de overvloedige gratis warmte van de zon kunnen gebruiken wanneer we deze nodig hebben. Logisch. Dit gaat eenvoudig als we allemaal een vrijstaande woning kunnen bouwen. Niet dat het niet kan in een gesloten bebouwing, maar het durft al eens moeilijker worden. Verplicht worden passief te bouwen op een perceel waar weinig rechtstreekse zon valt… We gaan toch niet alle bomen omhakken rond de woningen?
Open ramen of airco?
Leven in een passiefwoning is wel niet zoveel verschillend als in een gewone woning. De perceptie is wel eens dat we daar opgesloten zitten en nooit de ramen mogen openzetten. Het tegendeel is waar. In een passiefhuis zet je de ramen veel meer open waardoor je een veel langere periode van het jaar kunt genieten van contact met buiten. De zon zorgt immers voor zoveel energie dat we deze niet hoeven op te slaan in de woning. Open ramen en zonwering zorgen er voor dat het niet te warm wordt in de woning. Nu, we moeten het toegeven, we maken het ons graag erg gemakkelijk. Als we zomaar iedereen een passiefhuis opleggen zonder meer, verwacht ik veel airco’s in de woningen en dan gaan we toch een stuk voorbij aan ons doel.
EPB
Uiteraard begint energiebesparing bij isolatie, luchtdichting en een optimaal gebruik van het zonlicht, maar het mag niet de enige focus zijn. We moeten een bredere kijk op de materie hebben (en die vind je bij het Passiefhuisplatform) om naar gebalanceerde, goede, energiezuinige woningen te komen. De EPB geeft hier al een aanzet toe maar heeft meer dan waarschijnlijk nog wat verfijning nodig.
Flip Blockx, architect Holistic Architecture 50 | 5, oktober 2009
