Wat met tontine en aanwas na de afschaffing van de Vlaamse successierechten?
Sinds 1 januari 2007 zijn de successierechten op de gezinswoning in Vlaanderen afgeschaft voor de rechten die langstlevende echtgenoot in deze woning verkrijgt.
Deze vrijstelling geldt ook voor samenwonenden, op voorwaarde dat ze:
- ofwel een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd op het gemeentehuis, ofwel drie jaar samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren, en
- van elkaar erven.
Nu is het zo dat de meeste samenwonenden vastgoed kopen met een beding van tontine of aanwas, waarbij ze elkaars helft, bij wijze van kanscontract onder bezwarende titel, naar de langstlevende laten gaan. Bij het overlijden van de eerststervende dient de langstlevende dan, binnen de vier maanden, een verklaring (liefst een notariële akte) ter registratie aan te bieden en de registratierechten (doorgaans 10 %) te betalen op de rechten die hij verkrijgt (doorgaans op de waarde van de helft van de woning die aanwast).
Geen vrijstelling
De vrijstelling van de successierechten op de gezinswoning telt dus niet voor de meeste samenwonenden, namelijk voor zij die gekocht hebben met een beding van tontine of aanwas.
Kan men dit beding dan niet afschaffen?
Jawel, als de betrokken partijen akkoord gaan, is dit mogelijk via een eenvoudige notariële akte. Maar het probleem is dat er dan doorgaans geen zekerheid kan gegeven worden dat alles naar de langstlevende gaat. Immers, samenwonenden erven niet van elkaar tenzij ze een testament maken in elkaars voordeel. Maar als er dan “reservataire erfgenamen” opduiken, en dat zijn voor ongehuwden bijvoorbeeld ook de ouders (die elk ¼ van de nalatenschap kunnen opeisen zonder dat men daar vooraf aan kan verzaken), is er geen zekerheid dat de woning uiteindelijk naar de langstlevende gaat. Uiteraard zijn ook kinderen reservataire erfgenamen. Dus als ongehuwd samenwonenden met kinderen willen beletten - dat bij het overlijden van één van de twee - de langstlevende het akkoord van de kinderen nodig heeft om de woning te verkopen of door de eigen kinderen op straat wordt gezet, blijft het zeker nuttig met een beding van tontine en aanwas te blijven aankopen.
Is er dan geen alternatief?
Jawel, trouwen met elkaar! En dan kan men via een huwelijkscontract (op te maken vóór het burgerlijk huwelijk) allerlei afspraken maken naar de langstlevende toe.
En een alternatief zonder te trouwen?
In de (nabije) toekomst zou er een wet gestemd worden in het parlement die aan de wettelijk samenwonenden een wettelijk vruchtgebruik verleent op de gezinswoning, net zoals voor gehuwden. Als de langstlevende zich tevreden stelt met vruchtgebruik zouden ook samenwonenden - zonder dus te moeten trouwen - elkaar op die manier kunnen beschermen. Door een verklaring van wettelijke samenwoning af te leggen op het gemeentehuis. Op dit erfrechtelijk vruchtgebruik dient de langstlevende dan evenmin successierechten te betalen, op voorwaarde dat een eventueel bestaand beding van tontine of aanwas is afgeschaft. Vergeet dus niet langs te gaan bij uw notaris, die ook advies kan geven over een eventueel testament of samenlevingsovereenkomst.
Notaris Dirk MICHIELS voor Habitos.be
