Aanbevolen partners

Logo Groupe Atlantic
Antargaz
bulex
Logo Bosch
Energie

Futureproof bouwen: Oriëntatie en passieve zonne-energie

De eerste stap in future proof bouwen neem je al in de keuze van het terrein en de inplantingsplaats van de woning. Het komt er op aan de ramen zo goed mogelijk te oriënteren. En omgevingsfactoren spelen daarin een rol.

Het gebouw dient optimaal, rechtstreeks gebruik te maken van de beschikbare zonne-energie en dient zich te beschermen tegen een teveel aan rechtstreekse zonne-energie.

De energie die we rechtstreeks van de zon krijgen is immens. Op 1 uur valt er meer zonne-energie in op de aarde dan de mensheid op één jaar verbruikt. Het is dus de truc om hiervan zoveel mogelijk rechtstreeks te gebruiken in je woning door bijvoorbeeld beglazing op het zuiden. Zelfs op een zeer koude winterdag valt er dan nog winst te halen. In onderstaande tabel zie je dat er op een zonnige winterdag tot 700W/m² op een zuidgeoriënteerd raam invalt.

Grafiek zonnewinst

Op dat moment wordt een schuifraam van 2 op 3m een radiator van 4200W of een kleine 3m² grote radiator. Gratis en voor niks.

Omgeving

We moeten dus eerst de omgeving bekijken. Hoe en waar ga ik mijn gebouw inplanten om optimaal van de zon te kunnen genieten. Staan er gebouwen in de buurt die voor schaduw zorgen en hoeveel schaduw mag ik verwachten. Als er geen gebouwen staan, is het belangrijk om eens bij de gemeente langs te lopen om te vragen welke de bouwvoorschriften zijn in je omgeving. Zuid mag dan nu een mooi weiland liggen, maar als daar een appartement van 10 verdiepingen mag gebouwd worden is de kans groot dat je gebouw, als je daar nu al geen rekening met houdt, wel eens in de schaduw komt te liggen.
Staan er bomen in de buurt en op het perceel? Probeer je woning zo in te planten dat je toch optimaal van de zon kan profiteren zonder dat je bomen gaat omhakken. Houd er ook rekening mee dat bomen groeien. Als het bladverliezende bomen zijn, sla je misschien wel 2 vliegen in één klap: In de zomer zorgt het bladerdek ervoor dat je schaduw hebt en het niet te warm wordt, in de winter kan je toch profiteren van de zon.

Afbeelding zonnewinst

Glas

Voor de eerste lijn op papier komt denk je dus aan de ramen. Waar voorzie ik ze het best, waar zijn ze best groot en waar houd ik ze liever klein of zet ik er misschien beter geen.
De ideale glaspartij is zuid georiënteerd. Hier valt het meeste energie te rapen in de winter. Ook oost en west valt er nog een aanzienlijke hoeveelheid energie in, maar hier moet je al driedubbel glas toepassen om meer bruikbare energie in de woning te brengen dan dat er door warmteverlies terug wordt verloren door het raam. Noord beglazing is altijd een verliespost.
Voor berekeningen in EPB of PHPP maakt de functie achter het raam niet uit om de zonnewinsten te evalueren. Deze programma’s beschouwen een woning als één grote doos. In de praktijk is het wel zo dat we het nu eenmaal graag warmer hebben in de leefruimte dan in de slaapkamer. Een heel groot raam in de slaapkamer kan dan wel mee zorgen voor een mooi theoretisch verbruik, maar in praktijk ga je je raam openzetten om de kamer af te koelen en in de living is het dan nog altijd niet warm.

Vrijstaande woning versus appartement

Zeker voor een vrijstaande woning is de impact van een goede oriëntatie groot. Er zal aanzienlijk meer isolatie voorzien moeten worden bij een slecht georiënteerde woning dan bij een eenzelfde goed georiënteerde woning. In de passiefhuisgids, instrumentarium voor de architect, staat een voorbeeld van een woning in een optimale oriëntatie en 180° gedraaid. Dit resulteert in een stijging van de verwarmingsvraag met 30%. Een energiekost die had kunnen vermeden worden door wat gezond verstand.
Het lijkt dan ook zeer moeilijk om in een stedelijke omgeving stap 1 toe te passen. Gelukkig neemt de invloed van de oriëntatie af bij rijwoningen en appartement.

Te warm

Al die zon, goed en wel in de winter. In de zomer durft het wel al eens te warm te worden in huis. Een veel voorkomende misvatting is dat de grote schuldige hier de zuid georiënteerde beglazing is. Niets is minder waar: oost en west komt er bijna dubbel zoveel energie binnen. Althans per m² beglazing.
 

Grafiek zonnewinst

Het is dus belangrijk ook voldoende aandacht te besteden aan een goede zonwering.
Op het zuiden kan dit met oversteken.

Grafiek zonnewinst


Oost en west dien je een dynamische zonwering te voorzien die je in de zomer beschermt tegen oververhitting en in de winter toch de gratis energie in je woning toelaat. Dit kunnen screens zijn, schuifpanelen of zelfs loofbomen.

Slechte oriëntatie

Niet elk stuk grond laat een optimale oriëntatie toe of het is gewoon zonde om mooie bomen te rooien. Dit hoeft niet dramatisch te zijn. Zelfs met een minder goede oriëntatie zijn passiefhuizen mogelijk. De volgende stappen zullen dan wel wat consequenter moeten toegepast worden. Een mooi voorbeeld van een dergelijke gebouw is de woning-wvw in Kalmthout.



Auteur
: Flip Blockx, architect – Consultant duurzaam bouwen 

Mis de laatste bouwnieuwtjes niet!

Ontvang onze wekelijkse updates vol nuttige tips over bouwen en verbouwen.

Wens je deze folder te lezen? Vul dan eenmalig je email adres in