Bijna-energieneutraal bouwen

Europa zegt in zijn richtlijn dat een BENG een gebouw is met een zeer hoge energieprestatie, zoals vastgesteld in bijlage I. De dicht bij nul liggende of zeer lage hoeveelheid energie die vereist is, dient in aanzienlijke mate te worden geleverd uit hernieuwbare bronnen en dient energie die ter plaatse of dichtbij uit hernieuwbare bronnen wordt geproduceerd, te bevatten.
 

Belgische interpretatie

Vlaanderen verstrengt de EPB-eisen geleidelijk naar een niveau E30 en een K-peil 40. De verplichting om hernieuwbare energie te gebruiken, voerde de Vlaamse overheid dit jaar al in. De twee andere deelstaten zijn strenger en eisen beiden een passiefhuisstandaard. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest geldt dat al vanaf 2015, in Wallonië vanaf 2017. 

BEN in de praktijk

Tot daar de theorie. Wat betekent dat nu in de praktijk? Om de eisen voor een BEN woning te halen, moeten we dikker en performanter isoleren, zorgen voor een goede luchtdichtheid, zonwering toepassen om oververhitting te vermijden, energie-efficiënt ventileren en hernieuwbare energie inzetten voor onze verwarming en het sanitair warm water. Een belangrijk deel van de maatregelen om tot een BEN-woning te komen, passen we vandaag al toe in het kader van de EPB-regelgeving. Het zal dus vooral beter moeten dan we nu al doen. 

BEN vs passief

Moet je nu noodzakelijk passief bouwen om aan de Europese BEN-richtlijn te voldoen? Strikt genomen niet. Europa vraagt een woning met een zeer hoge energieprestatie. Om die te bereiken moet je goed isoleren en luchtdicht bouwen. Die twee keuzes vragen dan weer om een goede ventilatie. Wanneer je dat energiezuinig wilt doen, kies je best voor een systeem dat de afgezogen energie maximaal recupereert. Wanneer je al die elementen samen neemt, kom je al aardig in de buurt van een passiefhuis. Maar het is het nog niet.
 

BEN renoveren?

Om de Europese klimaat- en energiedoelstellingen voor 2020 en 2050 te halen, volstaat het niet enkel aandacht aan nieuwbouw te besteden. Zeker niet in ons land, want uit de studie ‘Woning en woonomgeving in België’ blijkt dat de Belgische woningen aanzienlijk ouder zijn dan de Europese huizen. Meer dan 30% van onze woningen is meer dan 65 jaar oud is. We zitten met een ouder woningenbestand en het aandeel nieuwbouw is niet zo groot als in andere Europese landen. Dat betekent indirect ook dat de invloed van het BEN-idee in ons land minder zwaar zal doorwegen om de klimaatdoelstellingen te bereiken. Om de BEN-gedachte te laten werken, moet dus ook het bestaande woningenarsenaal onder handen genomen worden. Er is wat dat betreft nog geen sluitende visie, noch bij Europa, noch bij onze federale of deelstaatregeringen.

Laten we de vraag dan maar stellen: hoe kunnen we het energieverbruik van ons bestaande patrimonium verbeteren? Een BEN renovatie is een optie, maar even zinvol lijkt een energierenovatie. In dat laatste geval voorzien we onze woningen van goede isolatie in dak en muren, hoogrendementsbeglazing en een condenserende verwarmingsketel. Dat betekent al een hele sprong voorwaarts op het energiebilan. Die laatste oefening zal al moeilijk genoeg zijn om technisch en stedenbouwkundig correct uit te voeren in onze oude woningen. Want die hoge leeftijd van onze woningen betekent bijvoorbeeld dat ze geen spouwmuur hebben om na te isoleren. Dat betekent dus teruggrijpen naar technisch moeilijkere en duurdere alternatieven als isoleren langs buiten of binnen. De stap naar een BEN renovatie is technisch nog complexer en bijgevolg duurder.

Kortom, Europa verplicht ons om Bijna EnergieNeutrale Gebouwen te realiseren vanaf 2021. De realiteit is dat we nog lang geen helder zicht hebben hoe we dat op de best mogelijke manier doen. Wanneer we die eisen alleen opleggen voor nieuwe gebouwen, dreigen we het bestaande gebouwenpatrimonium over het hoofd te zien, terwijl daar de grootste winst te boeken is. En zowel voor nieuwbouw als renovatie is de vraag hoe we deze evolutie betaalbaar houden voor een zo groot mogelijke groep. Daar liggen de komende jaren de uitdagingen voor de overheid en de bouwsector.